दसरा का साजरा केला जातो, जाणून घेऊया त्याच्या मागचा इतिहास आणि महत्‍व

Dussehra Muhurat 2024: दसरा, ज्याला विजयदशमी म्हणूनही ओळखले जाते, हा आश्विन मासाच्या शुक्ल पक्षातील दशमी तिथीला साजरा केला जातो. श्री वाल्मीकि रामायण, श्री रामचरितमानस, कालिका उप पुराण आणि इतर अनेक धार्मिक ग्रंथांनुसार भारतीय जनतेचा प्राण, मर्यादा पुरुषोत्तम भगवान श्री राम यांच्याशी या पर्वाचा गहिरा संबंध आहे. विद्वानांच्या मते, श्री रामजीने आपली विजय यात्रा याच तिथीला प्रारंभ केला होता. त्यामुळे विजय यात्रा साठी हा पर्व शास्त्रानुसार मानला जातो. चला, दसऱ्याच्या मान्यता, इतिहास आणि शुभ मुहूर्ताबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.

दसऱ्याचा इतिहास

भारतीय काल गणनेनुसार याचा आरंभ आजपासून साधारण नऊ लाख वर्षे पूर्वी झाला असावा. ज्योतिषाच्या सिद्धांतानुसार या काळात असे ग्रह नक्षत्रांचे संयोग होते की ज्यामुळे विजय यात्रा सुरू केल्यास विजय मिळवता येतो. म्हणून या तिथीत राजागण आपल्या राज्यांच्या सीमांचे अतिक्रमण करत होते. भगवान श्री रामच्या विजय यात्रा यांच्या स्मरणार्थ आजही विजयदशमीचा पर्व अनेक शाश्वत मूल्यानुसार प्रासंगिक आहे. श्रीरामांनी रावणावर विजय मिळवला, यामध्ये दैवी आणि मानवी गुण—सत्य, नैतिकता आणि सदाचार—विरुद्ध राक्षसी आणि अमानवी दुर्गुण—अनैतिकता, असत्य, दंभ, अहंकार आणि दुराचार—यावर विजय मिळवला. हा पर्व न्यायाच्या विजयाचे आणि नारी जातीस अपमान करणाऱ्यांचे संहारक आहे.

यासोबतच एक अन्य पौराणिक कथा सांगते की, एक महिषासुर नावाचा राक्षस होता, ज्याने ब्रह्मा जीची उपासना करून वरदान मिळवले होते की पृथ्वीवर कोणीही त्याला पराजित करणार नाही. महिषासुरने आपल्या पापामुळे पृथ्वीवर हाहाकार मचवला. त्यावेळी ब्रह्मा, विष्णू, महेश यांनी आपल्या शक्तीने दुर्गा मांचा सर्जन केला. मां दुर्गा आणि महिषासुर यांच्यात 9 दिवसांपर्यंत युद्ध चालले आणि 10 व्या दिवशी मां दुर्गा ने असुराचा वध केला.

रामच्या पदचिन्हांवर चालण्याचा शुभ मुहूर्त

या तिथीची विजय यात्रा केवळ लंका किंवा रावणवर राजकीय विजयाची नाही, तर सनातन धर्म आणि मानवी मूल्यांचा विजय आहे. हे दुःखात धैर्य ठेवण्याचे आणि सुखाच्या वेळी कधीही इतरण्याचे उपदेश देणारे आहे. हे प्रसंगी भगवान श्रीरामच्या पदचिन्हांवर चालण्यासाठी संकल्प घेण्याचा शुभ मुहूर्त आहे. दसऱ्याचा पर्व निरपराध लोकांना नेहमी त्रास देणाऱ्या रावणच्या अहंकाराच्या दहा तोंडांवर आणि पुरुषाची दुरुपयोग करणाऱ्या वीस भुजांवर विनाशाचे प्रतीक आहे. विजयदशमीची पूर्वपीठिका आश्विन शुक्ल पक्षाच्या पहिल्या नवरात्रापासूनच सुरू होते.

नीलकंठाच्या दर्शन शुभ

लोकहितासाठी विष पिवून आपल्या कंठाला निळे करणाऱ्या भगवान शिव शंकराच्या रूपाला नीलकंठाच्या दसऱ्याच्या पर्वावर दर्शन घेणे अत्यंत सौभाग्यदायक मानले जाते. मान्यता आहे की भगवान नीलकंठ दर्शनार्थींना स्वस्थ, सुखी आणि यथावत राहण्याचे आशीर्वाद देतात. त्यामुळे लोक तयारी करून स्वस्थ आणि प्रसन्न मनाने त्यांचे दर्शन घेतात.

थांबलेले काम सुरू होतात

या पर्वापूर्वी पावसामुळे राजांची यात्रा आणि चातुर्मासामुळे संन्यास्यांचे आगमन थांबलेले असते, परंतु आश्विन मासाच्या शुक्ल पक्षात येताच मार्ग सुगम होतात. स्वच्छ आकाशात वाऱ्यांच्या संयोगामुळे मेघ लहानश्या पक्ष्यांप्रमाणे उडू लागतात. ऋतू सुहावनी होऊ लागते. फसल लहलहात आहेत.