National Space Day: 23 ऑगस्ट 2023 हा भारतीय अंतराळ क्षेत्राच्या इतिहासातील एक सुवर्णक्षण ठरला. या दिवशी भारताने चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरलेला चौथा देश होण्याचा मान मिळवला, तसेच चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवीय प्रदेशात पोहोचणारा पहिलाच देश ठरला.
राष्ट्रीय अंतराळ दिवसाची संकल्पना आणि उद्दिष्टे
यावर्षीच्या राष्ट्रीय अंतराळ दिनाची संकल्पना ‘चंद्राला स्पर्श करून जीवनाला स्पर्श: भारताची अंतराळ गाथा’ अशी आहे. या दिवसाच्या निमित्ताने भारताच्या अंतराळ क्षेत्रातील उपलब्धी आणि भविष्यातील उद्दिष्टांवर प्रकाश टाकला जाणार आहे. 2035 पर्यंत भारतीय अंतराळ स्थानकाची स्थापना आणि 2045 पर्यंत चंद्रावर भारतीय पाऊल उमठवणे ही भविष्यातील उद्दिष्टे आहेत. गगनयान मिशनच्या अंतर्गत 2025 मध्ये प्रथमच भारतीय व्यक्तीला अंतराळात पाठवले जाणार आहे.
ISRO च्या नवीन प्रतिमा प्रकाशन
पहिल्या राष्ट्रीय अंतराळ दिवसाच्या पूर्वसंध्येला, ISRO ने विक्रम लँडर आणि प्रज्ञान रोव्हरने चंद्रावर घेतलेल्या नवीन प्रतिमा प्रकाशित केल्या आहेत. या प्रतिमांमध्ये प्रज्ञानचे चंद्राच्या पृष्ठभागावरचे पहिले क्षण आणि इतर टप्प्यांचा समावेश आहे. विक्रम लँडरवरील लँडर इमेजर (LI) आणि रोव्हर इमेजर (RI) कॅमेऱ्यांनी या प्रतिमा घेतल्या आहेत.
ISRO च्या स्पेसफ्लाइटने सांगितले की या प्रतिमांमध्ये भारताचे राष्ट्रीय प्रतीक चंद्राच्या मातीवर उमठवण्याच्या प्रयत्नांचे उत्कृष्ट दृश्य दिसत आहे. मात्र, दक्षिण ध्रुवाजवळील चंद्राच्या मातीची रचना अपेक्षेप्रमाणे नसल्याने यश मिळवले नाही. प्रज्ञानवर असलेला नवकॅम (NavCam) काळा-पांढराचा कॅमेरा आहे, तर विक्रमवरील कॅमेरे रंगीत आहेत.
चांद्रयान-3 मिशनचे नवीन शोध
चांद्रयान-3 मिशनमधून मिळालेल्या डेटावर आधारित विश्लेषणामुळे चंद्राच्या मातीच्या विशिष्ट वैशिष्ट्यांची माहिती प्राप्त झाली आहे. ‘नेचर’ जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या या विश्लेषणानुसार चंद्रावर एक काळा महासागर होता, अशी कल्पना पुढे मांडली आहे. प्रज्ञान रोव्हरने चंद्राच्या पृष्ठभागावर 100 मीटर ट्रॅकवर नोंदवलेल्या मातीच्या मोजमापांच्या आधारावर हे विश्लेषण करण्यात आले आहे.
राष्ट्रीय अंतराळ दिवसाचे महत्त्व
पहिल्या राष्ट्रीय अंतराळ दिवसाच्या निमित्ताने, नवी दिल्लीतील भारत मंडपम येथे राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या उपस्थितीत देशभरातील अंतराळ तज्ञ, शास्त्रज्ञ, आणि विद्यार्थी एकत्र येऊन भारतीय अंतराळ यशाचा उत्सव साजरा करणार आहेत. हा दिवस भारताच्या अंतराळ क्षेत्रातील प्रगतीला आणि भविष्यातील उद्दिष्टांना साजरा करण्यासाठी एक विशेष संधी ठरणार आहे.
या सर्व घटनांचा एकत्रित परिणाम म्हणून, भारताच्या अंतराळ क्षेत्रातील यशाचे महत्त्व आज संपूर्ण जगासमोर आले आहे आणि या यशाचा गौरव प्रत्येक भारतीयाच्या मनात वाढला आहे.
