Y Chromosome: आईच्या गर्भात वाढणाऱ्या अर्भकाचे लिंग ठरवणारे गुणसूत्र म्हणजे Y गुणसूत्र. स्त्रीच्या शरीरात दोन X गुणसूत्र असतात, तर पुरुषाच्या शरीरात एक X आणि एक Y गुणसूत्र असतात. नवीन संशोधनानुसार, Y गुणसूत्र हळूहळू लहान होत आहे आणि याचे पूर्णपणे लुप्त होण्याची शक्यता आहे. हे मानवांच्या पुनरुत्पादनाच्या भविष्याला प्रश्न निर्माण करते, अशी चिंता व्यक्त केली जात आहे.
Y गुणसूत्र लुप्त होण्याची शक्यता
‘सायन्स अलर्ट’च्या रिपोर्टनुसार, मानवी Y गुणसूत्र कमी होत आहेत आणि भविष्यकाळात पूर्णपणे नाहीसे होण्याची शक्यता आहे. तरीही, हे प्रक्रिया पूर्ण होण्यासाठी लाखो वर्षे लागू शकतात. यासाठी, नवीन जनुक विकसित होणे आवश्यक आहे; अन्यथा, Y गुणसूत्राची घसरण सुरू राहिल्यास पृथ्वीवरील जीवनावर परिणाम होऊ शकतो, अशी भीती व्यक्त करण्यात आली आहे.
हे देखील वाचा: पुरुषांमध्ये झपाट्याने कमी होत आहे ‘Y Chromosomes’ नवीन अभ्यासाने वैज्ञानिकांना केले चकित
Y गुणसूत्राचे महत्व आणि चिंतेचे कारण
स्त्री आणि पुरुषांमध्ये एक X आणि एक Y गुणसूत्र असते. X गुणसूत्रामध्ये सुमारे 900 जीन्स आहेत, तर Y गुणसूत्रामध्ये 55 सक्रिय जीन्स आणि बराच नॉन-कोडिंग DNA आहे. Y गुणसूत्र गर्भात पुरुषांच्या विकासास सुरुवात करते. गर्भधारणेच्या 12 आठवड्यांनंतर, हे मास्टर जनुक इतर जनुकांमध्ये बदलते आणि पुरुष संप्रेरक तयार करतो, ज्यामुळे बाळ मुलगा म्हणून विकसित होतो. गेल्या 166 दशलक्ष वर्षांत, Y गुणसूत्राने 900-55 सक्रिय जीन्स गमावले आहेत. हा दर दशलक्ष वर्षी पाच जीन्स गमावण्याचा आहे, ज्यामुळे शेवटची 55 जीन्स 11 दशलक्ष वर्षांत नष्ट होऊ शकतात. यामुळे शास्त्रज्ञ चिंतेत आहेत.
The Y Chromosome Is Slowly Vanishing. A New Sex Gene May Be The Future of Men. https://t.co/bS3bTkx7Em
— ScienceAlert (@ScienceAlert) August 23, 2024
नवीन जनुकांचा विकास आणि आशा
Y गुणसूत्राच्या घटकांची गंभीरता लक्षात घेतल्यावर, प्रोसिडिंग्ज ऑफ द नॅशनल ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका शोधनिबंधानुसार, काटेरी उंदरांनी नवीन नर-निर्धारित जनुक विकसित केले आहेत. हे एका पर्यायी मार्गाची शक्यता सूचित करते की मानव एक नवीन लिंग-निर्धारित जनुक विकसित करू शकतो. तथापि, याचा विकास सोप्पा नाही आणि त्यात अनेक धोके असू शकतात. त्यामुळे याच्या पर्यायावर विचार करणे लवकर आहे, असे मानले जाते.
उत्क्रांतिकारी बदलांची शक्यता
जेनेटिक्सच्या तज्ञ प्रोफेसर जेनी ग्रेव्हज यांच्यानुसार, Y गुणसूत्राच्या आकारात घट नवीन नाही. प्लॅटिपसमध्ये XY गुणसूत्राची जोडी सामान्य गुणसूत्रांसारखी दिसते. यावरून असे सूचित होते की X आणि Y गुणसूत्रांची जोडी फार पूर्वी सामान्य असू शकत नाही. 166 दशलक्ष वर्षांच्या कालावधीत, Y गुणसूत्राने 900 ते 55 सक्रिय जीन्स गमावले आहेत, आणि याच्या घसरणीचा दर पाहता, Y गुणसूत्र पूर्णपणे गायब होण्यास 11 दशलक्ष वर्षे लागू शकतात.
Y गुणसूत्राशिवाय जीवन अस्तित्वात असू शकते का?
Y गुणसूत्राच्या घसरणीच्या चिंतेमध्ये, वैज्ञानिकांना काही आशा मिळालेली आहे. पूर्व युरोप आणि जपानमधील काटेरी उंदरांमध्ये, अशी प्रजाती आहेत ज्यांचे Y गुणसूत्र आणि एसआरवाय पूर्णपणे नाहीसे झाले आहेत. अशा प्रजातींमध्ये X गुणसूत्र दोन्ही लिंगांसाठी कार्यक्षम आहे, तरीही लिंग कसे ठरवतात हे स्पष्ट नाही. ऑस्ट्रेलियाच्या प्लॅटिपसमध्ये पूर्णपणे भिन्न लिंग गुणसूत्र आहेत, ज्यामुळे X आणि Y गुणसूत्रांची जोडी फार पूर्वी सामान्य असू शकते.
मानवी पुनरुत्पादनाचे भविष्य
Y गुणसूत्राच्या हळूहळू लुप्त होण्यामुळे मानवी पुनरुत्पादनात मोठे बदल होऊ शकतात आणि महत्त्वपूर्ण उत्क्रांतिकारी घटना घडू शकतात. या प्रक्रियेचा उलगडा कसा होईल हे अजून निश्चित नाही, पण याचे परिणाम मानवी प्रजातीच्या भविष्यावर गंभीर प्रभाव टाकू शकतात. Y गुणसूत्राच्या लुप्त होण्यामुळे नवीन लिंग-निर्धारित प्रणाली विकसित होईल किंवा नवीन मानवी प्रजातीत परिवर्तन होईल, यावर शास्त्रज्ञ संशोधन करत आहेत.
